Franz Schalk
_1927_%C2%A9_Georg_Fayer_(1891%E2%80%931950)_OeNB_10449484.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 maja 1863 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
3 sierpnia 1931 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
_1915.png)
| |
Franz Schalk (ur. 27 maja 1863 w Wiedniu, zm. 3 sierpnia 1931 w Edlach, w Dolnej Austrii)[1][2] – austriacki dyrygent i pedagog; dyrektor Opery Wiedeńskiej[2][3]; młodszy brat Josefa Schalka.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W latach 1875–1881 studiował w Konserwatorium Wiedeńskim grę na skrzypcach u Josefa Hellmesbergera, grę fortepianową u Juliusa Epsteina i teorię muzyki u Antona Brucknera[2][4]. Był dyrygentem w Reichenbergu (1888–1890), Grazu (1890–1895) i Pradze (1895–1898)[1][5]. Dyrygował gościnnie w londyńskim Covent Garden w latach 1898, 1907 oraz w 1911, kiedy to Pierścień Nibelunga Richarda Wagnera pod jego dyrekcją odniósł ogromny sukces[1][2]. W sezonie 1898/1899 był dyrektorem nowojorskiej Metropolitan Opera, a następnie kapelmistrzem Königlische Kapelle Opery Berlińskiej[1][5].
W latach 1904–1921 prowadził koncerty w Gesellschaft der Musikfreunde[1]. Organizował wystawianie pod swoją dyrekcją oper Mozarta w cesarskim Hofburgu[3]. Był współzałożycielem Festiwalu w Salzburgu[3][6]. W latach 1909–1919 prowadził klasę dyrygentury w Konserwatorium Wiedeńskim[1][3].
Opera Wiedeńska
[edytuj | edytuj kod]Od 1900 był związany z Operą Wiedeńską, początkowo jako pierwszy dyrygent. W 1918 został mianowany dyrektorem Opery, do 1924 dzieląc to stanowisko z Richardem Straussem, a następnie do 1929 sprawując je samodzielnie jako dyrektor generalny[1][2][5]. Pod jego kierownictwem Opera Wiedeńska przeżywała okres rozkwitu[5] i osiągnęła wysoki poziom artystyczny, m.in. dzięki przywróceniu na stanowisko głównego scenografa Alfreda Rollera, autora słynnych inscenizacji z okresu dyrekcji Gustava Mahlera w latach 1897–1907[1].
Schalk dyrygował wieloma prapremierami, m.in. Ariadny na Naksos (1916) i Kobiety bez cienia (1919) Richarda Straussa, a także prawykonaniem fragmentów X Symfonii Gustava Mahlera w opracowaniu Ernsta Křenka (1924)[1][2]. W 1931 wystąpił w Operze Wiedeńskiej po raz ostatni dyrygując operą Tristan i Izolda Richarda Wagnera[1].
Popularyzacja twórczości Brucknera
[edytuj | edytuj kod]Franz Schalk i jego starszy brat Josef byli jednymi z pierwszych propagatorów i wykonawców twórczości Antona Brucknera. Obaj też współpracowali z kompozytorem przy rewizji jego utworów oraz przygotowaniu ich pierwszych publikacji i prawykonań. Mieli swój wkład zwłaszcza w pierwsze wydania symfonii III (1890), IV (wspólnie z Ferdinandem Löwe, 1890) V (1896) i VIII (1892). Zdarzało się jednak, że wprowadzali oni zmiany nie zawsze zgodne z intencją kompozytora i przez niego zaakceptowane. Było to możliwe, ponieważ do lat 80. XIX wieku symfonie Brucknera w większości nie były wykonywane i publikowane. Bruckner nigdy nie usłyszał V symfonii (z wyjątkiem aranżacji na dwa fortepiany), a pierwsze wersje symfonii III, IV i VIII miały prawykonania dopiero po jego śmierci[2][7]. Jednak z perspektywy czasu, wkład obu braci w popularyzację twórczości Brucknera jest nie do przecenienia. Franz był znakomitym interpretatorem jego utworów, a Josef autorem wyciągów fortepianowych na cztery ręce wielu jego symfonii[1][5].
Franz-Schalk-Medaille in Gold
[edytuj | edytuj kod]
W 100-lecie urodzin kompozytora Filharmonicy Wiedeńscy ufundowali wyróżnienie w postaci Złotego Medalu Franza Schalka. Na medalu wygrawerowane są słowa, które Schalk podobno powiedział na łożu śmierci: „Achtet mir auf meine Philharmoniker” („Opiekuj się moimi filharmonikami”). Jest to odniesieniem do troski, jaką Schalk otoczył młodych muzyków w zrujnowanej gospodarczo Austrii po I wojnie światowej[8].
Medal jest wręczany osobom szczególnie zasłużonym w promocji Filharmoników Wiedeńskich. Wśród laureatów są m.in. Ioan Holender[9] (2002), Walter Cronkite[10] (2003) i Michael Häupl[8] (2005).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k Berkowicz 2007 ↓, s. 81.
- ↑ a b c d e f g
Deryck Cooke: Schalk, Franz. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-23)]. via Oxford University Press. (ang.).
- ↑ a b c d Schalk, Franz. [w:] Österreich-Lexikon [on-line]. [dostęp 2020-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (30-12-2012)]. (ang. • niem.).
- ↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 791.
- ↑ a b c d e Chodkowski 1995 ↓, s. 792.
- ↑ Cliff Eisen: Salzburg; 4. The Salzburg Festival. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. via Oxford University Press. (ang.).
- ↑ Timothy L. Jackson: Bruckner, (Joseph) Anton; 7. Versions of the symphonies. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2011-02-23. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. via Oxford University Press. (ang.).
- ↑ a b Ehrung für Wiens Bürgermeister Dr. Michael Häupl. [w:] Die Wiener Philharmoniker [on-line]. 01/05/2005. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. (niem. • ang. • jap.).
- ↑ Franz Schalk Medal Awarded to Ioan Holender. [w:] Die Wiener Philharmoniker [on-line]. 07/11/2002. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-07)]. (niem. • ang. • jap.).
- ↑ Franz-Schalk-Medaille in Gold an Walter Cronkite. [w:] Die Wiener Philharmoniker [on-line]. 15/05/2004. [dostęp 2020-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. (niem. • ang. • jap.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Filip Berkowicz: Schalk Franz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 9: S–Sł część biograficzna. Kraków: PWM, 2007, s. 81. ISBN 978-83-224-0865-0. (pol.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 791-792. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Franz Schalk w bazie AllMusic (ang.)
- Franz Schalk – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Dyskografia Franz Schalk w bazie MusicBrainz (ang.)
- Franz Schalk w bazie Discogs.com (ang.)